Mag je concertfilmpjes (van Beyoncé en Jay-Z) online zetten?
Wereldkoppel Beyoncé en JAY-Z, ook wel bekend als The Carters, waren op 19 en 20 juni in Amsterdam in de Johan Cruijff Arena voor hun wereldtour #OTRII. Jullie favoriete reporter was er op 20 juni ook bij! Het was een avond vol spektakel, steengoede choreografie van Beyoncé en haar danseres en fantastische vocals. Een concert van wereldsterren bezoeken is uniek, want waneer zie je ze weer live performen? Misschien pas over een paar jaar. Dus wat doen de meeste concertbezoekers? Juist: mobiel pakken📱, filmen 📽️ en delen op social media📲! Jaloers zullen ze worden, de mensen die niet bij het concert konden zijn. Maar mag je concertfilmpjes zonder problemen online zetten?
Je raadt het vast al: nee, dat mag niet zomaar. Waarom niet?
Reden 1: Muziek is auteursrechtelijk beschermd
Op muziek berust auteursrecht. Dat is vastgelegd in de Auteurswet (hierna: Aw). Maar wat houdt het auteursrecht precies in? Artikel 1 Aw geeft daarover een beschrijving:
Artikel 1 AwHet auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.
Leuk, dat juridisch jargon, maar wat zegt dit stukje? Kort gezegd betekent het dat een artiest zelf mag bepalen wat er met zijn of haar muziek gebeurt. Het auteursrecht op muziek ontstaat ‘automatisch’: zodra je een muziekwerk maakt, is het auteursrechtelijk beschermd. In juridische termen noemen we het auteursrecht het recht van:
- Openbaarmaking (artikel 12 Aw): de artiest mag zelf bepalen aan wie zijn muziekwerk beschikbaar wordt gesteld. Zo besloot Beyoncé om haar album Lemonade alleen beschikbaar te stellen aan de streamingdienst TIDAL (omdat Jay-Z eigenaar is van dit platform).
- Verveelvoudiging (artikel 13 Aw): het vermenigvuldigen van het muziekwerk, in welke vorm dan ook, is niet toegestaan.
Iemand anders dan de artiest zou ook gebruik kunnen maken van deze twee rechten, maar daarvoor is wel expliciete toestemming van de artiest vereist. Wat betekent dit verhaal voor concertfilmpjes? Op het moment dat je een video-opname maakt van een concert neemt je smartphone ook de muziek op, en zoals we net hebben vastgesteld is muziek auteursrechtelijk beschermd. Dat betekent dat je de muziek niet zomaar mag ‘vermenigvuldigen’ (in juridische termen dus verveelvoudigen) door het filmpje op social media te plaatsen. Je mag het filmpje wel plaatsen als je expliciete toestemming hebt van Queen B of Hov. Gewoon even een DM sturen, komt vast goed.
Reden 2: Live performance is een naburig recht
Om het nog even lekker ingewikkelder te maken: er is nog een tweede reden waarom je concertfilmpjes niet zomaar mag delen. Zoals je inmiddels (hopelijk) al weet wordt muziek beschermd door het auteursrecht. Een live performance van muziek (bijvoorbeeld tijdens een concert) wordt daarentegen niet beschermd door het auteursrecht, omdat een live performance nooit precies hetzelfde is. Hiervoor geldt een ander regime: het naburig recht. In de Wet op de naburige rechten (hierna: WNR) is vastgelegd wat je wel en niet mag doen tijdens een live performance. Zo lees je dit in artikel 2 WNR:
Artikel 2 WNR
De uitvoerende kunstenaar heeft het uitsluitend recht om toestemming te verlenen voor een of meer van de volgende handelingen:
a. het opnemen van een uitvoering;
(…)
d. het uitzenden, het heruitzenden, het beschikbaar stellen voor het publiek of het op een andere wijze openbaar maken van een uitvoering of een opname van een uitvoering of een reproductie daarvan.
In de tekst wordt met “uitvoerend kunstenaar” dus Beyoncé en Jay-Z bedoeld. Zonder toestemming van de uitvoerend kunstenaar mag je dus in principe geen live optreden opnemen.
Moeten concertgangers vrezen voor een ‘filmverbod’?
Nee. In zeldzame gevallen zullen artiesten benadrukken dat je niet mag filmen tijdens een concert of een andere live performance. Voorbeelden zijn Prince en Adele (video). De meeste artiesten zien het echter als gratis reclame. Bovendien zou het de reputatie van artiesten als Beyoncé en Jay-Z ook niet ten goede komen als ze hun fans verbieden om opnames te maken en te delen via social media. Wat je echter soms wel ziet is dat filmpjes van hele concerten worden verwijderd van sites als YouTube.
Dus: pak die mobiel er gerust bij de volgende keer! 📸
