Trias Politica in Nederland

Trias Politica.

Waarschijnlijk het eerste waar je aan denkt bij de Trias Politica is ‘montesquieu’ en ‘de 3 machten die uit elkaar gehouden moeten worden’. Dit was ook wat ik dacht toen ik erover leerde bij geschiedenis maar eigenlijk zit er veel en veel meer achter.

In 1748 concludeert Charles Montesquieu in zijn werk l’Esprit des Lois dat de drie machten gescheiden moeten worden, de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. Volgens Montesquieu moeten deze drie machten elkaar controleren en mag de macht dus niet bij een kleine selecte groep van adellijke of geestelijken liggen. Gescheiden machten zou voor een goed politiek systeem zorgen.

In Nederland werken we nog steeds volgens de Trias Politica waar Johan Thorbecke in 1848 zich door liet leiden toen hij de nieuwe Nederlandse grondwet schreef.

In Nederland:
– De wetgevende macht is de regering en de Staten-Generaal samen. (koning, ministers en de Eerste en Tweede Kamer).
– De uitvoerende macht is de regering, de provincies en de gemeenten.
– De rechterlijke macht is in handen van de rechters.

Wetgevende en uitvoerende macht:
De regering is zowel wetgevend als uitvoerende macht. Volgens Montesquieu zou de regering helemaal geen wetgevende macht moeten hebben. In de Nederlandse praktijk komt echter de meeste wetgeving van de regering. Wel heeft de Tweede Kamer altijd een controlerende taak als formele wetgever en hebben ze de mogelijkheid om wetten aan te passen. (recht van amendement).
De wetgevende macht heeft als taak het stellen van algemene voor iedereen geldende regels.

Rechterlijke macht:
De belangrijkste functie van de rechterlijke macht is de beslechting van geschillen op basis van algemene regels. Een rechter is in geen geval bevoegd tot het maken van wetgeving. Het is belangrijk dat de onafhankelijkheid van een rechterlijke macht gewaarborgd wordt. Dit is belangrijk omdat een rechter een oordeel kan worden gevraagd over de rechtmatigheid van daden, van wetgeving of van bestuur. Een rechter hoeft dus geen verantwoording af te leggen aan collega’s.

De leer van Montesquieu betreft niet alleen een scheiding en verdeling van de macht. Zijn leer moet er tot leiden dat de drie machten elkaar in evenwicht houden. Zo ontstaat er een systeem dat we het systeem van ‘checks and balances’ noemen. Dit betekent dat geen van de machten de sterkste is.